Νέα έρευνα δείχνει ότι η κυβέρνηση του νησιού μπορεί να προσπαθεί να λύσει το λάθος πρόβλημα.

Η Κύπρος ξεμένει από κόσμο. Αυτό, λέει η κυβέρνησή μας, είναι κρίση. Είναι μια απειλή για την οικονομία μας, τις συντάξεις μας, το μέλλον μας. Κάτι πρέπει να γίνει!

Και έτσι οι αρμόδιοι επένδυσαν πάνω από 100 εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία χρόνια για να ενθαρρύνουν το νησί να κάνει περισσότερα παιδιά: μετρητά για μωρά, παρατεταμένη γονική άδεια, επιδοτούμενη παιδική φροντίδα.

Όμως, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του John Burn-Murdoch, επικεφαλής ρεπόρτερ δεδομένων στους Financial Times , η Κύπρος μπορεί να προσπαθεί να λύσει το λάθος πρόβλημα. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι τα λιγότερα παιδιά. Υπάρχουν λιγότερα ζευγάρια…

Για πολύ καιρό, όλοι πιστεύαμε ότι η μείωση του ποσοστού γεννήσεων –όχι μόνο στην Κύπρο αλλά σε μεγάλο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου– οφειλόταν στα ζευγάρια που είχαν λιγότερα παιδιά.

Το 1950, το εθνικό ποσοστό γεννήσεων του νησιού μας ήταν 3.829 – κάθε γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία είχε σχεδόν τέσσερα παιδιά. Μέχρι την αλλαγή της χιλιετίας, ο αριθμός αυτός είχε μειωθεί κατά το ήμισυ στο 1,7. Και από το 2020, το νησί έχει σημειώσει μείωση του ποσοστού γεννήσεων κατά 0,6 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Για να διατηρηθεί ο πληθυσμός σταθερός (χωρίς μετανάστευση), απαιτείται ποσοστό γεννήσεων 2,1 παιδιών ανά γυναίκα. Η Κύπρος βρίσκεται στο 1,37. Όχι μόνο είμαστε κάτω από τα επίπεδα αντικατάστασης – ο πληθυσμός μας συρρικνώνεται. Χωρίς μια δραματική ανατροπή, το νησί αντιμετωπίζει μια γερασμένη κοινωνία, ελλείψεις εργατικού δυναμικού και αυξανόμενη πίεση στις συντάξεις και τις κοινωνικές παροχές.

Η κυβέρνησή μας μιλά για πτώση των ποσοστών γεννήσεων, την αύξηση της ηλικίας των γυναικών όταν γεννούν το πρώτο τους παιδί και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Και πληρώνει οικονομικά κίνητρα στα ζευγάρια ή στοχεύει συγκεκριμένα νεαρές γυναίκες με την υπόσχεση για επιδόματα στέγασης, χρηματοδότηση εξωσωματικής γονιμοποίησης ή μηνιαία επιδόματα για νεαρές μητέρες κάτω των 30 ετών.

Τι θα γινόταν όμως αν αυτό ήταν σαν να χαρίζεις δωρεάν βενζίνη, όταν το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν αγοράζει αυτοκίνητο;

Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, το πρόβλημα στην πραγματικότητα ξεκινά πριν γεννηθούν τα μωρά, πριν από τον οικογενειακό προγραμματισμό και ακόμη και πριν τα ζευγάρια αποφασίσουν πόσα παιδιά θέλουν να κάνουν. Ξεκινά με τη μείωση του αριθμού των σχέσεων.

Αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνο την Κύπρο. Σε όλες τις ηπείρους, ο αριθμός των νεαρών ενηλίκων που είναι παντρεμένοι ή ζουν σε σχέση που μοιάζει με γάμο μειώνεται.

Οι Financial Times κάνουν λόγο για μια «ύφεση σχέσεων», μια παγκόσμια αλλαγή στην οποία όλο και λιγότεροι άνθρωποι συνάπτουν μακροχρόνιες σχέσεις. Η τεχνολογία ευθύνεται πρωτίστως για αυτό: τα smartphone έχουν αντικαταστήσει την πεζή συζήτηση και οι εφαρμογές γνωριμιών έχουν προκαλέσει αναποφασιστικότητα.

Ειδικά οι γυναίκες επανεξετάζουν τις επιλογές τους. Με οικονομική ανεξαρτησία και ευρύτερο ορίζοντα, δεν αρκούνται πλέον σε σχέσεις από ανάγκη. Οι περισσότερες επιλογές έχουν οδηγήσει σε υψηλότερες προσδοκίες – και συχνά στο να μην συνάπτουν καθόλου σχέση.

«Δεν είναι ότι οι γυναίκες δεν θέλουν σχέσεις», λέει η Μαρία Γεωργίου, μια 34χρονη δικηγόρος επιχειρήσεων που είναι ανύπαντρη από επιλογή.

«Το γεγονός είναι ότι δεν χρειάζεται πλέον να είμαστε ικανοποιημένοι. Έχω καλή δουλειά, είμαι καλά μορφωμένος - δεν χρειάζομαι κανέναν να με φροντίζει. Λοιπόν, αν δεν πρέπει να τα βάλω με τους ανόητους, γιατί να το κάνω; Αν υπάρχει προειδοποιητικό σήμα, απλώς απομακρύνομαι. Αν αυτό σημαίνει να μην κάνεις παιδιά, τότε ας είναι».

Ένας άλλος λόγος, σύμφωνα με την έκθεση, είναι η αλλαγή των προτεραιοτήτων. Οι σχέσεις ήταν ένα ορόσημο – σήμερα είναι απλώς μια επιλογή. Η καριέρα, τα ταξίδια και η προσωπική ανάπτυξη έχουν προτεραιότητα, ενώ το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης και οι εργασιακές πιέσεις κάνουν τις δεσμεύσεις να φαίνονται σαν βάρος παρά σαν στόχος.

«Όταν ο πατέρας μου ήταν στην ηλικία μου, είχε δουλειά πλήρους απασχόλησης για 10 χρόνια και ήταν παντρεμένος για δύο χρόνια», λέει ο 26χρονος Μαρκ Παντελίδης. «Αλλά μόλις τελείωσα το μεταπτυχιακό μου. Πρέπει να βρω μια αξιοπρεπή δουλειά, να πληρώσω για τις σπουδές μου και να βάλω ρίζες πριν καν σκεφτώ μια σοβαρή σχέση. Δεδομένων των χαμηλών μισθών στην Κύπρο και του διαρκώς αυξανόμενου κόστους ζωής, δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένει κανείς ότι μπορώ να αντέξω οικονομικά να συνάψω σχέση και να κάνω οικογένεια».

Ως άντρας, ο Mark πρέπει επίσης να βρει τον δρόμο του στο μεταβαλλόμενο τοπίο των σχέσεων. Οι Financial Times σημειώνουν ότι ενώ οι γυναίκες έχουν αγκαλιάσει την ανεξαρτησία τους, πολλοί άνδρες εξακολουθούν να περιμένουν παραδοσιακούς ρόλους. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι λιγότεροι άνθρωποι συγκεντρώνονται - ή μένουν μαζί.

Ο γάμος παίζει ρόλο σε αυτό. Στην Κύπρο, μόνο το 20 τοις εκατό των γεννήσεων συμβαίνουν εκτός γάμου, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην ΕΕ. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό διαζυγίων στο νησί αυξήθηκε από 0,2 ανά 1.000 κατοίκους το 1964 σε 2,6 το 2019. Όμως, ενώ ο γάμος έχει γίνει λιγότερο σταθερός, η ιδέα ότι τα παιδιά πρέπει να προέρχονται από παραδοσιακές οικογενειακές δομές παραμένει βαθιά ριζωμένη – παρέχοντας λιγότερο βιώσιμους δρόμους προς τη γονεϊκότητα.

«Ίσως να υιοθετήσω κάποια μέρα», λέει η 28χρονη οικονομική αναλύτρια Στέλλα Λαζάρου. «Ξέρω ότι δεν είναι εύκολος δρόμος στην Κύπρο, όπου η βιολογική οικογένεια είναι το παν και οι γυναίκες εξακολουθούν να βρίσκονται υπό πίεση να παντρευτούν. Αλλά προτιμώ να πάω μόνος μου παρά να συμβιβάζομαι με το λάθος άτομο για να χωρέσω στο καλούπι».

Αυτή η «ύφεση των σχέσεων» δεν είναι απλώς μια ασαφής τάση – οδηγεί σε ριζικές κοινωνικές αλλαγές σε όλο τον κόσμο. Στη Νότια Κορέα, το κίνημα «4Β» ενθαρρύνει τις γυναίκες να απέχουν από ραντεβού, γάμους, σεξ και απόκτηση παιδιών, επισημαίνοντας την ανισότητα των φύλων και τις ξεπερασμένες προσδοκίες. Στην Ιαπωνία, μια ολόκληρη γενιά αποκαλούμενων «φυτοφάγων» απομακρύνεται εντελώς από τις σχέσεις. Ακόμη και στην Αφρική, εμφανίζονται παρόμοια πρότυπα, καθώς η μεγαλύτερη συνδεσιμότητα διαδίδει φιλελεύθερες αξίες, ενισχύει τη χειραφέτηση των γυναικών και αλλάζει τις προσδοκίες για τις σχέσεις και το γάμο.

Το μήνυμα είναι σαφές σε όλους τους πολιτισμούς: για πολλούς, οι σχέσεις δεν είναι πλέον δεδομένες – είναι μια απόφαση. Και όλο και πιο συχνά επιλέγουν να παραμένουν ελεύθεροι.

Οι Financial Times υποστηρίζουν ότι αυτό δεν είναι φαινόμενο μόνο στον ανεπτυγμένο κόσμο – πλήττει περισσότερο τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. Τα ποσοστά γάμου μειώνονται ταχύτερα μεταξύ των ατόμων με τη μικρότερη οικονομική ασφάλεια, υποδηλώνοντας ότι οι οικονομικοί παράγοντες παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι πιστεύουμε.

Και με το κόστος ζωής στην Κύπρο να αυξάνεται, τους μισθούς να παραμένουν στάσιμοι και η στέγαση να γίνεται όλο και πιο δυσβάσταχτη, είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί οι νέοι διστάζουν να αντέξουν οικονομικά μια σταθερή ζωή.

Προσθέστε τις μεταβαλλόμενες πολιτιστικές προσδοκίες, την ψηφιακή απόσπαση της προσοχής (η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης του νησιού μας είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο) και το αυξανόμενο δέλεαρ της ανεξαρτησίας, και η εικόνα γίνεται ξεκάθαρη: λιγότερες σχέσεις, λιγότερα μωρά και ένα μέλλον που κανένα κυβερνητικό κίνητρο δεν μπορεί να σώσει. Ίσως οι αρχές μας θα έπρεπε να επιδοτούν αντ' αυτού τα ραντεβού με ταχύτητα;















Πηγή: Cyprusmail.com
Συγγραφέας: Άλιξ Νόρμαν